स्वरः _svarḥ

स्वरः [स्वर्-अच्, स्वृ-अप् वा]

1 Sound, noise.

-2 Voice; स्वरेण तस्याममृतस्रुतेव प्रजल्पितायामभिजातवाचि Ku.1.45.

-3 A note of the musical scale or gamut, a tone, tune; (these are seven:-- निषादर्षभगान्धारषड्जमध्यमधैवताः ॥ पञ्चम- श्चेत्यमी सप्त तन्त्रीकण्ठोत्थिताः स्वराः Ak.); सप्त स्वरास्त्रयो ग्रामा मूर्छनाश्चैकविंशतिः Pt.5.54.

-4 The number 'seven'.

-5 A vowel.

-6 An accent; (these are three; उदात्त, अनुदात्त and स्वरित q. q. v. v.); निहन्त्यरीनेकपदे य उदात्तः स्वरानिव Śi.2.95.

-7 Air breathed through the nostrils.

-8 Snoring.

-9 Sweetness of tune or tone; तस्मादार्त्विज्यं करिष्यन् वाचि स्वरमिच्छेत तया वाचा स्वरसंपन्नयार्त्विज्यं कुर्यात् Bṛi. Up.1.3.25.

-रा N. of the chief wife of Brahman.

-Comp. -अंशः a half or quarter tone (in music).

-अङ्कः a kind of musical composition.

-अन्तरम् the interval between two vowels, hiatus.

-उदय a. followed by a vowel.

(-यः) 1 the production of sound.

-2 see स्वरशास्त्र.

-उपघातः hoarseness.

-उपध a. preceded by a vowel.

-कम्पः trembling of tone.

-कर a. producing voice

-क्षयः the loss of voice.

-ग्रामः the musical scale, gamut.

-च्छिद्रम् the sound-hole of a flute.

-दीप्त a. (in augury) inauspicious with regard to voice.

-नाभिः a kind of flute.

-पत्तनम् N. of the Sāma-veda.

-परिवर्तः change of voice.

-वद्ध composed in musical measure.

-ब्रह्मन् the Brahman as manifested in sound; स्वरब्रह्मणि निर्भातहृषीकेशपदाम्बुजे अखण्डं चित्तमावेश्य लोकाननुचरन् मुनिः ॥ Bhāg.6.5.22.

-भक्तिः f. a vowel-sound phonetically inserted in the pronunciation of र् or ल् when these letters are followed by a sibilant or any single conso- nant; (e. g. वर्ष pronounced as वरिष).

-भङ्गः, -भेदः 1 indistinctness of utterance, broken articulation.

-2 hoarseness or cracking of voice.

-भङ्गिन् m. a kind of bird.

-मञ्चनृत्यम् a kind of dance.

-मण्डलम् the circle of notes, arrangement of musical scales; सप्त स्वरास्त्रयो ग्रामा मूर्च्छनाश्चैकविंशतः तानास्त्वेकोनपञ्चाशदित्येतत्स्वरमण्डलम् ॥ Pt.5. 54.

-मण्डलिका a kind of lute (वीणा).

-मात्रा strength of sound.

-योगः voice.

-लासिका a flute, pipe.

-विभक्तिः separation of a vowel.

-शास्त्रम् 1 the science of the modulation of sounds.

-2 the science of the passage of the air through the nostrils (as bearing on the prog- nostication of future events).

-शुद्ध a. correct in musi- cal measure.

-शून्य a. without musical notes, unmelo- dious, unmusical.

-संयोगः 1 the junction of vowels.

-2 the union of notes or sounds, i. e. voice; अन्य एवैष स्वरसंयागः Mk.1,3; U.3; पण्डितकौशिक्या इव स्वरसंयोगः श्रूयते M.5.

-संक्रमः 1 a transition or succession of notes; तं तस्य स्वरसंक्रमं मृदुगिरः श्लिष्टं च तन्त्रीस्वनम् Mk.3.5.

-2 the gamut.

-संदेहविवादः a kind of round game; K.

-संधिः the coalition of vowels.

-संपद् f. melody of voice.

-संपन्न a. having a melodious voice.

-सामन् m. pl. epithets of particular days in a sacrificial session.